Yeni hastalığımız: Fibromiyalaji!
“Her tarafım ağrıyor”, “Sabah uyanamıyorum”, “Aralıksız bitkinim” diyorsanız, okuyun… Çağın hastalığı ‘fibromiyalji’ dünyada yaşanan ekonomik krizle beraber tetiklendi! ‘Her tarafım ağrıyor’, ‘sabahları uyanamıyorum’, ‘aralıksız bitkinim’ diyenlerin …
“Her tarafım ağrıyor”, “Sabah uyanamıyorum”, “Aralıksız bitkinim” diyorsanız, okuyun…
Çağın hastalığı ‘fibromiyalji’ dünyada yaşanan ekonomik krizle beraber tetiklendi! ‘Her tarafım ağrıyor’, ‘sabahları uyanamıyorum’, ‘aralıksız bitkinim’ diyenlerin sayısı ekonomik krizden sonra arkasıydı. Özellikle kariyer bayanının muzdarip olduğu ve ‘orta yaş’ hastalığı olarak öğrenilen fibromiyaljiklerin arasına ‘gençler’ de katıldı
Fizik Rehabilitasyon ve Rehabilitasyon Uzmanı Dr. Aynur Özenir Başol; çağın hastalığı haline gelen ve ekonomik krizle beraber çoğalış gösteren kronik ağrı belirtiyi fibromiyalji hakkında şu bilgileri verdi:
Fibromiyalji nedir?
Yaşam niteliğini ciddi derecede bozan fibromiyalji; tükenmişlik belirtiyi, kronik ağrı belirtiyi veya kronik bitkinlik belirtiyi olarak belirlenebilir. Yaygın adale ağrıları, baş ağrısı, bitkinlik, yorgunluk, halsizlik, uyku kumpassızlıkları ve bazen de spastik kolit dediğimiz tuvalete çıkma problemlerinin eşlik ettiği kronik bir hastalıktır.
KALPLE YARIŞIYOR!
Günlük hayatı nasıl tesirler?
Şahıslarda iş niteliğini düşürür, dikkat ve algılamayı eksiltir. Yaşam neşenizi etkilediği için motivasyonu ve bereketliliği düşürür. Amerika’da yapılan istatistiklerde; iş eforu kaybına yol açtığı için, maliyeti azami hastalıklar sıralamasında, kalp hastalıklarının ardından ikinci sırada yer aldığı tanımlanmıştır. Başka Bir Deyişle ekonomiyi, iş hayatını ve yevmiye yaşamı negatif etkileyen fibromiyalji için ‘çağın hastalığı’ diyebiliriz.
En çok kimlerde görülür?
Bayanlarda ve genç yetişkin grupta çok sık görülür. Özellikle menopoz yarıyılında çoğalış kaydediyor.
MÜKEMMELİYETÇİLER VE İŞKOLİKLER DİKKAT!
Neden daha çok bayanlarda görülüyor?
Bayanlarda değişen hormonal sistemlerin adet yarıyılları, menopoz ortaya çıkardığı stres ve kaygı, baş edilmesi efor vaziyetlere neden oluyor. Bu vaziyet, hastalığın yinelemesinde ve yerleşmesinde uygun zemin hazırlıyor. Bayanlarda menopoz ve stresin hastalık üzerindeki aktifliğini vurgulayan kortzol hormon çalışmaları da bunu desteklemektedir.
Bayanların adet yarıyılları, menopoz ve hormonal balanslardaki farklılıklar gibi fizyolojik etmenlere ek olarak; spor alışkanlığının olmayışı, evde bedenlerine fazla yüklenmeleri, fazla paklik yapmaları ya da sık sık ev eşyalarının yerlerini değiştirmeleri gibi faktörler fibromiyaljiye zemin hazırlıyor. Ayrıca soğuk-sıcak farkına maruz kalmak gibi çevresel faktörler de fibromiyaljinin sebepleri arasında sayılabiliyor.
Fibromiyaljinin sebebi nedir?
Sebebi bütün olarak öğrenilmiyor. Daha çok hassas yapılı ve her şeyden acele etkilenen şahsiyet yapısındakilerde görülüyor. Mükemmeliyetçiler, işkolikler ve uygun olmayan çevresel etkenlerin olduğu civarlarda çalışanlar mimarlar, diş doktorları, büroda masa başı işi yapanlar, borsacılar, gazeteciler… bu grubun içinde değerlendirilebilir.
GENÇLER DE FİBROMİYALJİK OLDU
Son yarıyılda bir çoğalış var mı?
Fibromiyaljide son yarıyılda bir çoğalış kollanıyor. Zira ekonomik krizle beraber hayat standardımızı gözetmek için çalışma tempomuzu artırdık; artık neredeyse iki katı çalışıyoruz ve yoruluyoruz. Alışılan iş etrafını, hayat koşullarını kaybetmek de hastalığı tetikliyor. Günümüz şartlarında; kriz civarında, her evden bir şahsın işini kaybettiği, yarı ücretle günlük yaşamı devam ettirebilme gibi kaygılara sahip olduğumuz bugünlerde, bitkinlik ve stresle beraber bu hastalığın çoğalış göstereceği de belirgindir.
Öte yandan son yarıyılda hastalık yaşı daha genç gruba da kaydı. Bunda; genç yetişkin dediğimiz iş mektebi ya da üniversite tamamlamış, iş temennisindeki gençlerin bu temennilerinin reelleşmemesi ve gelecek kaygısı da tesirli oluyor.
Ayrıca çevremizdeki şahıslarda aralıksız işsiz kalma kaygısının yarattığı stres bizi de etkiliyor. Çalışma şartlarının ağırlığı, günlük yaşamın getirdiği güçlüklerin yol açtığı stresle tetiklenen hastalık; şahıs şartları değiştiremediğinde iyice vaziyet kısır döngüye dönüşüyor ve iyileşmesi giderek güçleşiyor. Zira stresle beraber aralıksız kasılan şahısta, bir müddet sonra adalenin kasılma ve gevşeme mahareti ortadan kalkıyor; aralıksız kasılmış adeleye bağlı oluşan ağrı da kronik ağrı belirtisine neden oluyor.
Aynı zamanda nemli hava, soğuk, bitkinlik ve stres; iyileşme gösteren şahısta, hastalığın yinelemesine de yol açıyor.
ÜÇ AYDIR ‘BİTKİN’SANIZ HEKİME GİDİN
Hastalık bulguları nelerdir?
Hasta, ağrının bir yerden başlayıp tam bedenine yayıldığını ifade eder. Ağrı; yanıcı, sızlayıcı olarak tarif edilir. Uyku bozukluğu; çok geçime, bazen uykusuzluk neticede derin olmayan ve dinlendirmeyen uykuyla beraber şahsın duygu gidişatı bozulur. Yanıcı ağrılara bazen balanssızlık hissi, karın ağrısı ve tuvalete çıkma alışkanlıklarında farklılık gibi şikayetler de eşlik eder.
Tanı nasıl konulur?
Bir hastaya fibromiyalji teşhisi koymak için; üç ay şikayetlerin ve bulguların devam etmesi gerekir. En az 12 noktada ensede baş-boyun geçiş noktası, önde iman tahtasının yanı, omuz başları, dirsek dış suratı, kürek kemiğinin iç suratları, bel kalça geçiş noktası, kalçada dış yan dış, diz iç kısımları vb. ağrıya duyarlı olunması temel koşuldur. Hastanın şikayetlerinin ve hikayesinin yanı gizeme yapılacak muayenelerle tanı konulur. Sık sık başka hastalıklarla karıştırılan fibromiyaljide, bu karmaşıklığı önlemek için yapılacak muayeneler büyük ehemmiyet taşır.
Hangi hekime gitmek gerekir?
Fibromiyalji hastaları teşhis için romatoloji uzmanına, rehabilitasyon içinse fizik rehabilitasyon birimlerine müracaat etmeli. Ancak karmaşık bir hastalık olduğu için rehabilitasyonunda bir hayli daldan destek alınabilir. Fizik rehabilitasyon ve rehabilitasyon uzman doktorunun başkanlığında; psikolog, iş-uğraşı terapisti ve fizyoterapistten dayanak alınır. Zorunlu olduğunda öbür dal doktorlarından konsültasyon yardımı alınır ve rehabilitasyon multidisipliner biçimde yönlendirilir.
İŞVERENE DA İŞ DÜŞÜYOR!
Nasıl rehabilitasyon edilir?
Fizik rehabilitasyon, egzersiz, ilaç rehabilitasyonu büyük bereket sağlıyor. Ancak şikayetlerin vaziyetine göre muhtelif rehabilitasyon usulleri uygulanabilir. Misalin; hastalardaki ruhsal balanssızlıklar; kızgın olmak, günlük problemleri çözmede eforluk, tahammülsüzlük ve üzüntülü ruh halinden, bunalıma kadar ilerleyebilir. Bu nedenle rehabilitasyonlarında ruhsal gidişatını tertip eden ilaçlar kullanılır.
Hastalarda eşlik eden öbür belirtiler arasında; kabızlık-ishal -karın ağrıları gibi irritabl barsak belirtiyi dediğimiz belirtilerin yanı gizeme, sık idrara çıkma ve cinsel tatminsizlik ile gönülsüzlük de sayılabilir. Bu şikayetlerin varlığında, fizik rehabilitasyon hekiminin dışında, başka alakalı doktorlardan destek istenebilir.
Adale ağrıları için enjeksiyon rehabilitasyonlarından nöralterapi bereket gören hastada iyileşme gidişatının uzun süreli olması için spor önerilebilir. Germe ve aerobik egzersizleri programa alınabilir, stresi de hakimiyet ettiği için yoga ya da tai-bo önerilebilir. Rehabilitasyon süresince haftada üç gün-kırkbeş dakika yüzmesi de rehabilitasyonun zafer oranını artırır.
Fibromiyalji hastalarının yüzde 50’sinde tükenmişlik duygusu, baş etme eforluğu ve dayanıklılıkta eksilme vardır. Bu belirtilerde ailenin ve iş çevresinin rehabilitasyon sürecinde destek olması gerekir. Aile, hastanın stresini eksiltmesi ya da daha az yorulması mevzusunda; patronlar ise iş saatlerinin bireyi daha az zorlayıcı biçimde tertip edilmesi ya da uygun iş pozisyonunun ayarlanması gibi mevzularda destek olabilir.
KENDİNİZE UYGUN HOBİ VE SPORU KEŞFEDİN
Fibromiyaljik olmamak için ne gibi tedbirler alabiliriz?
• Hava şartlarına uygun giyinme
• Havasız civarlardan sakınma
• Hava akımları arasında kalmama
• Sigaralı civarlarda bulunmama
• Stresten sakınma, stresle gayret yollarını bilme
• Kendisiyle barışık yaşayabilmesi için gerekirse psikolog yardımı almak
• Sıhhatli beslenme
• İş-dinlenme saatlerini uygun ayarlama
• Çalışma etrafını tertip etmek: Elverişli koltuk, uygun yükseklikte masa, göz hizasında bilgisayar monitörü, dirseğin-kolun düşmesini yasaklayan klavye gibi.
• Kendine uygun, gerçekten severek yapacakları ve relaks olabilecekleri hobiler edinmek
• Kendine uygun sporu yapma
• Yoga, yüzme, thai-chi ve tai-bo gibi ruh ve beden tamlığı getiren etkinlikler yapmak