Balık kalp krizini önler mi?

Kalp krizi ve felcin iki bileşeni vardır. Birincisi, aterosklerotik bir plaka geliştirmeniz gerekir. Bu plaka, yıllar boyunca rafine edilmemiş bitkisel yiyecekler açısından eksik bir diyet …

Kalp krizi ve felcin iki bileşeni vardır. Birincisi, aterosklerotik bir plaka geliştirmeniz gerekir. Bu plaka, yıllar boyunca rafine edilmemiş bitkisel yiyecekler açısından eksik bir diyet ye­mekle oluşur. Hemen hemen bütün Amerikalılarda böyle bir plaka vardır. Otopsi çalışmaları, Amerikalı çocukların çoğun­da bile ateroskleroz olduğunu göstermektedir.

Bu yağlı plakalar birikip koroner bir arteri kısmen tıka­dığında, plakanın yüzeyindeki bir çatlak ya da pürüzde bir pıhtı oluşabilir. Genişleyerek damarı tamamen tıkayabilecek ve bir kalp krizine neden olabilecek ya da yerinden kopup yukarı dolaşıma girerek daha uzak bir koroner bölgeyi tıkaya­bilecek bu pıhtıya trombus denilir. Kan dolaşımında dolaşan trombusa embolus denilir. Emboli ve trombi hemen hemen bütün kalp krizi ve felçlerin nedenidir.

Balıkta, aynen aspirin gibi, kan pıhtılaşmasını engelleyen omega-3 yağ asitleri (EPA ve DHA) bulunur. Ciddi derecede aterosklerozunuz oluşmuşsa, özellikle de tehlikeli bir diyet uygulamaya devam ediyorsanız bu tür pıhtılaşmayı engelleyici ajanlar kullanmanız faydalıdır. Balıktan elde edilen bu yağ­ların, arteryel duvarları diğer yağların verdiği zarardan koru­mada da bazı etkileri vardır. Doymuş yağ içeren hayvansal ürün tüketen kişilerin, haftada bir ya da iki porsiyon sardunya, somon, alabalık ya da uskumru gibi yağlı balık tüketmeleri ve diğer hayvansal ürün tüketimlerini azaltmaları tavsiye edilir. Balık tüketimini haftada bir, iki porsiyonun üzerine çıkarma­nın ekstra bir koruma sağlamadığı gösterilmiştir.

Bununla birlikte, kalp krizi ve felci önlemenin en iyi yolu, içinde hayvansal gıda çok az bulunan ya da hiç bulunmayan yüksek besinli bir diyet uygulamak ve bu blokajların oluşumunu en baştan engellemektir. O zaman balık yemek fark etmeyecektir. Balıktan elde edilen bu önemli yağların kandaki seviyesini artırmanın kalp krizi oluşumunu önemli derecede azalttığı doğrudur. Bununla birlikte, genel inanışın aksine, sadece vejetaryenler değil, yeterli bitkisel gıdadan oluşan diyetler yiyen birçok kişi uzun zincirli omega-3 yağ asitlerinin çoğunu balık dışındaki kaynaklardan almaktadırlar. Balıktan elde edilen EPA ve DHA’nın temel yağ olarak kabul edil­memesinin nedeni, hemen hemen herkeste, bitkilerden elde edilen omega-3′ü hızlı bir şekilde EPA ve DHA’ya dönüştüre­cek enzimlerin bulunmasıdır.

Balık, iki kenarı da keskin bir bıçak gibidir, çünkü cıva ile kirlenmiş balıkların kalp krizi riskini artırdığı gösterilmiştir. Finlandiya’da bol miktarda balık tüketilmesine rağmen, koroner kalp hastalığından ölüm oranlarının dünyadaki en yüksek oranlardan biri olduğunu unutmayın.18 Görünen o ki, az mik­tarda balık yemenin kalbi koruyucu etkisi, çok fazla balık yendiğinde kaybolmaktadır; bunun nedeni büyük olasılıkla çok miktardaki balığın kişiyi lipit peroksidasyona neden ola­bilecek yüksek cıva seviyelerine maruz bırakmasıdır. Lipit peroksidasyon, vücuttaki yağların oksijenle reaksiyona girerek kalp hastalığı, diyabet ve artrit gibi hastalıkların gelişiminde başlıca rollerden birini oynayan bir bileşiğin oluşmasına neden olmasıdır.

Ayrıca, kalple ilgili risklerini azaltmak ümidiyle balık tüke­ten kişiler, aralarında kanser riski taşıyanlar da olmak üzere, bazı toksik maddeleri de alıyor olabilirler.

Balık, yediğimiz en kirli besinlerden biridir ve kişileri yük­sek kanser riskine maruz bırakabilir. Bilim adamları balıktaki tümörleri, doğrudan denizlerdeki yiyecek zincirinde tüketilen kirli maddelere bağlamaktadırlar. Bu bulgu Ulusal Deniz Balıkçılık Hizmetleri Laboratuarı tarafından da onaylanmıştır. Amerikan Kanser Topluluğu Roswell Park Memorial Enstitüsü’nde kanser araştırmacısı olan Dr. John J. Black, Great Lakes’teki alabalık ve somonda bulunan PCB miktarı ile ilgili raporunda, bu balıklardan tek bir kere 200 gramlık bir porsiyon yiyerek alınacak PCB miktarının, ancak gölün suyunun yüz yıl boyunca içilmesiyle alınabileceğini belirtmiştir. Bilim adamları, çevreden kaynaklanan hidrokarbon kirlenmesinin Boston Limanı’ndaki balıklardan, Puget Sound’daki balıklara kadar bütün balıklarda yoğunlaştığını rapor etmektedirler. Taze balık ve midyenin bölgesel mutfağın bir parçası olduğu New Orleans’da kanser oranları yüksektir.

EN YÜKSEK VE EN DÜŞÜK CİVA SEVİYESİNE SAHİP BALIKLAR
EN YÜKSEK EN DÜŞÜK
Tilefish Somon balığı
Kılıç balığı Dere pisisi
Uskumru Dil balığı
Köpek balığı Tilapia (bir Afrika balığı)
Beyaz levrek Alabalık
Ton balığı

Daha çok balık tüketen annelerde bulunan yüksek cıva seviyelerinin, doğum eksiklikleri, nöbet, zihinsel gerilik, geli­şim bozuklukları ve beyin felci ile ilişkili olduğu bulunmuş­tur. Bu sonuçlara daha çok hamileliği sırasında balık yiyen kadınlarda rastlanmıştır. Bilim adamları, yetişkinlerde balık tüketiminden kaynaklanan farklı derecelerde beyin hasarı gö­rülmesine rağmen, fetüslerin cıvaya duyarlılıklarının, yetişkin­lere göre daha fazla olduğuna inanmaktadırlar. Tehlikeli yiyecek uygulamalarının zararlarını genellikle göz ardı eden FDA bile, köpek balığı, kılıç balığı ve sarı ve mavi yüzgeçli ton balığı gibi büyük balıkların potansiyel olarak tehlikeli olduklarını kabul etmektedir. Araştırmacılar ayrıca, kimyasal taşıyıcısı balıkların neden olduğu kanserlerden çok daha fazla, balıklarda bulunan ve beyin hasarına neden olan diğer toksin­ler konusunda endişelidirler.

Balıklar ayrıca bağışıklık sisteminin etkinliğini de azalta­bilirler. Çok miktarda balık içeren bir diyet uygulayanların kanlarında, bağışıklık sistemi fonksiyonlarının iyi olmadığının işaretleri görülür; bu da kanser ve enfeksiyona karşı savun­manın zayıf olması demektir. Balıktan kaynaklanan bir başka problem, balık yağlarının kanın pıhtılaşmasını önlemesinden dolayı, beyindeki hassas damarların hemorajik bir felce neden olacak şekilde kanama olasılığını artırmalarıdır. Balıklar kalp krizi riskini azalttıkları oranda, kanama problemi riskini artı­rıyor olabilirler. Bir kişinin aile tarihinde ya da kendisinde hemorajik felç ya da diğer kanama problemleri riskleri mev­cutsa, düzenli balık ve balık yağı tüketiminden kaçınılmalıdır.

Sonuç olarak, balığı diğer hayvansal ürünlere tercih edin, ama balığın cinsinin ve yakalandığı yerin önemli olduğunu unutmayın. Tehlikeli olabilecek sularda yakalanmış balıkları kabul etmeyin. Balık çiftliklerinde yetişen balıklar daha gü­venlidir. Asla yüksek oranda cıva içeren balıkları yemeyin. Haftada iki defadan fazla balık yemeyin ve eğer aile tarihi­nizde hemorajik felç vakası varsa, balık tüketimini ayda bir kereyle sınırlayın.