Fiziksel aktivitenin sağlığa etkisi

Fiziksel etkinliğin sağlık ve devingenlik için sağladığı bereketlerin giderek daha iyi anlaşılmaya başlandığının altını çizen uzmanlar, “Kumpaslı fiziksel etkinliğin sağlıklı kilonun sürdürülmesi, dayanıklılık, efor ve …

Fiziksel etkinliğin sağlık ve devingenlik için sağladığı bereketlerin giderek daha iyi anlaşılmaya başlandığının altını çizen uzmanlar, “Kumpaslı fiziksel etkinliğin sağlıklı kilonun sürdürülmesi, dayanıklılık, efor ve elastikliğin çoğalmasındaki rolünün yanı gizeme günümüz hastalıkları olarak kabul edilen kronik hastalıklara tutulma tehlikesini eksilttiği sarihçe bilinmektedir” diyor.

Uzmanlar, söz mevzusu bereketlerin yalnızca bireysel düzeyde ehemmiyetli olmadığını ifade ediyor. Dünyanın her yerinde giderek maliyeti artan sağlık hizmetleri güzergahından gözetici sağlık hizmetleri kapsamında fiziksel etkinliğin sağladığı bereketlerin, ehemmiyetli bir tasarruf sağladığını kaydolan uzmanlar, “Ancak optimal bir sağlık için gerek çocuk gerekse erişkinlerin büyük bir çoğunluğunun yeteri kadar fiziksel etkinlik yapmadıkları görülmektedir. Sağlıkla ilgilenenler, fiziksel etkinliğin neden ehemmiyetli olduğunu kavramalı, tüm yaşlardaki bireyleri yaşamın bir parçası olarak fiziksel etkinlik ve spora katılımları için motive etmelidirler. Fiziksel etkinliğin yaşam boyu sürdürülmesinin herkese, her yerde, her zaman faydalı olabileceği iletisinin daha geniş kitlelere dağılmasına dayanakçı olmalıdır” ifadelerini kullanıyor.

Uzmanlara göre, fiziksel etkinliğin fiziksel sağlık üzerine tesirleri şöyle:

“Kilo Hakimiyeti: Birçok ülkede fiziksel etkinlik düzeyi besin tüketiminden daha fazla düşüş göstermiş, böylece düşük düzeyde fiziksel etkinliğin kiloluluk için ehemmiyetli bir faktör olduğu neticesine varılmıştır. Ehemmiyetli bir sağlık meseleyi olan kiloluluk giderek çoğalmakta ve koroner kalp hastalığı, diyabet, inme, artrit ve kazalara karşı tehlike oluşturmaktadır. Kilo kaybının enerji sınırlaması ve fiziksel etkinliğin artırılmasıyla sağlanması daha kolay ve tesirlidir. Daha da ehemmiyetlisi kilo almayı önlemede ehemmiyetli rol oynamaktadır. Misalin günde 2-5 kilometre yürüyüş enerji balansının sağlanmasını ehemmiyetli miktarda etkilemektedir.

Kan Basıncının Hakimiyeti: Yüksek kan basıncı tansiyon 140-90 mmHg. olduğunda kalp krizi, kalp ve böbrek yetmezliği, inme gibi rahatsızlıklara tutulma tehlikesini iki katına, 160-95 mmHg. Olduğunda ise üç katına çıkarmaktadır. Kumpaslı fiziksel etkinlik kan basınçlarını değişik muayenehane uygulamalarla kıyaslanabilecek düzeyde takribî 6-10mmHg. azaltabilmektedir. Ancak her zaman tek başına yeterli olmayabilir ve değişik muayenehane uygulamalarla kilo kaybı, içki ve tuzun eksiltilmesi, çoğu zaman ilaç kullanımı birlikte olması gerekebilir. Fiziksel etkinlik ilerleyen yaşla birlikte kollanan tansiyonun çoğalmasına karşı gözetici olabilmektedir. Önerilen fiziksel etkinlik düzeyi, kumpaslı orta şiddette egzersizlerdir. Ciddi hastalık tehlikelerinin bile, çok hafif düzeyde fiziksel etkinliğin çoğaldırılması ile eksildiği bilinmektedir.

Kan Lipitlerinin Hakimiyeti: Kumpaslı fiziksel etkinliğin lipit yağ metabolizmasına pozitif tesirleri olduğu bilinmektedir. HDL kolesterolünü iyi kolesterol artırırken, bazı gidişatlarda toplam LDL kolesterolünü makûs kolesterol düşürerek daha yüksek HDL/LDL oranı ve buna bağlı koroner kalp hastalığı tehlikesini eksiltmekte, ayrıca yüksek plazma trigliserid düzeyini de düşürmektedir. Önerilen fiziksel etkinlik düzeyi; haftada 15 kilometre veya daha fazla yürüme veya koşma gibi etkinliklerdir. Etkinliğin toplam ölçüyü ve sıklığı, şiddetinden daha ehemmiyetlidir.

Şeker Hastalığı ve Kan Şekerinin Hakimiyeti: Kumpaslı fiziksel etkinlik insülin etkinliğinin hakimiyetine ve kan şekerinin tertip edilmesine takviyecidir. Fiziksel olarak faal, insüline bağımlı olmayan şeker hastalığı olanlarla hareketsiz yaşam sürenlere göre damar karmaşıklıklarının görülme sıklığı daha düşüktür. Yaşın ilerlemesine bağlı şeker hastalığına tutulma tehlikeyi de faal şahıslarda yüzde 20 veya daha fazla oranda eksilmektedir. Böylece kumpaslı fiziksel etkinlik, insüline bağımlı olmayan şeker hastalığının rehabilitasyonundan çok korunmasında ehemmiyetli rol oynamaktadır. Önerilen fiziksel etkinlik düzeyi; yürüyüş ve düşük şiddetli, uzun süreli egzersiz programlarıdır.

Damar ve adale-İskelet Sistemi Hastalıklarını Tedbire: Koroner kalp hastalığı ve inme tehlikesinin fiziksel etkinliği fazla olan şahıslarda daha düşük olduğu görülmektedir. Orta düzeyde bir etkinlik bile tamamen hareketsizsedanter kalmaktan daha iyidir ve giderek artan etkinlik düzeyi daha çok bereket sağlamaktadır. Adale ve kemiklerin gücü, eklemlerin elastikliği; koordinasyon, denge ve hareket çevikliği için ehemmiyetlidir. Bütün bu özellikler yaşla birlikte ehemmiyetli derecede eksilmektedir. Bu gidişat fiziksel etkinlik düzeyindeki eksilme ile yakından ilişkilidir. Özellikle bayanlarda ihtiyarladıkça osteoporozla birlikte kemik kırıkları bilek, omur ve kalçada görülme tehlikeyi çoğalmaktadır. Kemik mineral yoğunluğunda çoğalış, çocukluk ve adölesan yarıyılında yapılan egzersizlerle misalin; ağırlık taşıma, yürüyüş, koşu, tenis,v.b. gibi egzersizlerle sağlanmaktadır. Erişkinlikte yapılan orta düzey etkinlikler ise yaşla alakalı kayıpların önlenmesine takviyecidir.”

Sağlıklı, uzun ve nitelikli bir yaşam sürdürme emeli için “Herkes İçin Spor” kavramı yaygınlaştırılmaya çalışılmalıdır.
Uzmanlara göre, fiziksel etkinliğin zekasal sağlık üzerine tesiri ise şu biçimde:

“Tesirlerini ölçmek güç olmasına rağmen yapılan çalışmalar fiziksel etkinliğin faydalı psikososyal tesirleri olduğu mevzusunda birleşmektedir. Endişe, stres bunalımın eksiltilmesi, zekasal sıhhatin sürdürülmesi, psikolojik enerjikliğin sağlanmasında pozitif tesirler yaratmaktadır. Özet olarak; fiziksel etkinlik, fiziksel ve zekasal sıhhati pozitif güzergahta etkilemektedir.”

Uzmanlara göre, çocuk ve gençleri 5-12 yaş kumpaslı etkinlik yapmaya cesaretlendirmek, pozitif sağlık alışkanlıkları geliştirmelerine, sigara ve ilaç bağımlılığından uzak durmalarına, mektep başarılarını geliştirmelerine dayanakçı olmak anlamına geliyor. Ergenlik 13-19 yaş yarıyılında, çocukluktakinden daha yoğun etkinliğe devam edilebileceğinin altını çizen uzmanlar, “Bu yarıyılda müsabaka sporlarına katılım şahsiyet gelişimini pozitif etkilemektedir. Ayrıca fazla kilo alımını yasaklayarak, erişkin yarıyılda sık görülen kronik hastalıklara tutulma tehlikesini eksiltmeye dayanakçı olacaktır. Erişkin yaşamında 20-65 yaş fiziksel etkinliğin verimleri daha belirgindir. Daha evvel belirtildiği gibi pek çok fiziksel ve zekasal hastalıklara tutulma tehlikesini eksiltmektedir. Yaşlılıkta 65-75 yaş kronik hastalıklara karşı korunmanın yanı gizeme, en büyük ehemmiyeti zekasal ve bedensel işlevlerin korunmasını sağlamasıdır. Misalin eşini kaybetmiş bir şahsın grup egzersizlerine katılması, çabasında dayanakçı olmaktadır” diyor.

Uzmanlar, yaşamın her yarıyılında kumpaslı fiziksel etkinliğin yapılmasının ehemmiyetli olduğunu da belirterek, “Kumpaslı egzersiz yapan bir şahıs daha nitelikli bir yaşamı tek başına 10-20 sene daha sürdürebilmektedir. Orta yaşlılar 75-85 yaş ve çok yaşlılar >85 yaş için kumpaslı, uygun ve tehlikesiz etkinlik programları adale gücünde çoğalışa bağlı daha iyi koordinasyon, denge, kısa tepkin zamanı, çoğalmış natürel yürüme sürati, elastikliği sağlamaktadır. Ancak bu grupta kumpaslı fiziksel etkinliğin yaşam beklentisine tesiri azdır. Ayrıca “yaşam tarzı etkinlikleri” olarak adlandırılan yürüyüş, bahçe işi ile uğraşma, araba devireme, bisiklete binme, merdiven kullanma vb. gibi etkinliklerle faal bir yaşama başlamaya karar verilerek egzersiz yaşamın bir parçası haline getirilebilir. Her erişkin 30 dakika veya daha fazla orta düzey etkinliği haftanın hemen her günü yapmalıdır” açıklamasında bulundu.