Visseral yağlanmanın görünmeyen tehlikesi: Uzmanı açıklıyor

Vücudumuzun yağ depolama formu, sıhhatimiz üzerinde sanılandan çok daha büyük bir tesire sahip. Bilhassa karın bölgesinde ve iç organların etrafında biriken visseral yağ hem metabolik dengeyi bozuyor hem de birçok kronik hastalığın kapısını aralıyor.

Visseral yağ, deri altındaki yağdan farklı olarak iç organların etrafında biriken ve metabolik olarak etkin olan bir yağ çeşididir.

Karaciğer, bağırsaklar, pankreas ve böbrekler üzere hayati organları çevreleyen bu yağ dokusu, bedende iltihaplanmayı artırarak hormon istikrarını ve insülin metabolizmasını olumsuz etkileyebiliyor.

Yüksek kalorili beslenme, hareketsizlik, kronik gerilim ve hormonal değişimler, visseral yağlanmayı artıran en önemli faktörler ortasında sayılıyor. Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Berçem Ayçiçek anlattı.

AŞIRI VİSERAL YAĞLANMA HANGİ HASTALIKLARLA ALAKALIDIR?

Bilimsel araştırmalar, visseral yağ fazlalığının önemli sıhhat problemleriyle kontaklı olduğunu gösteriyor. Visseral yağ, insülin sinyal yollarını bozarak hücrelerin insüline karşılığını azaltarak insülin direnci ve hasebiyle Tip 2 Diyabet gelişme riskini artırıyor. Yanı sıra, atardamarlarımızda aterosklerotik plak oluşumuna katkıda bulunarak kalp krizi ve inme riskini artırıyor. Yağ dokusundan salınan inflamatuar sitokinler dediğimiz kimi protein yapıdaki unsurların, damar işlevlerini bozarak kan basıncını yükselttiği biliniyor. Artan visseral yağ, proinflamatuar mediyatörlerin salınımını artırarak kolon, göğüs ve pankreas kanseri riskini de yükseltebiliyor. Son olarak; visseral yağlanmanın, karaciğer yağlanması, uyku apnesi ve depresyon üzere psişik rahatsızlıklara da neden olduğu bilimsel olarak gösterilmiştir.

GENETİK FAKTÖRLER TESİRLİ Mİ?

Genetik yapı, bedenin yağ depolama eğiliminde değerli bir rol oynuyor. Kimi bireyler, genetik olarak karın bölgesinde yağlanmaya daha yatkındır. Lakin çevresel faktörler (beslenme ve fizikî aktivite) bu süreci direkt etkileyen kıymetli bir öteki etkendir. Epigenetik tesir (özellikle gebelik ve erken çocukluk devrinde edinilen sıhhatsiz beslenme alışkanlıklarının genler üzerindeki olumsuz değiştirici etkisi) visseral yağlanmayı artırabilecek genetik düzeneklerden bir başkasıdır.

ZAYIF İNSANLARDA DA VİSSERAL YAĞLANMA GÖRÜLEBİLİR

Evet! Dışarıdan zayıf lakin iç organ etrafında yüksek oranda yağ birikimi olan bireyler için “TOFI” (Thin Outside, Fat Inside) terimi kullanılır. Genetik yatkınlık, gerilim, hormonal dengesizlikler ve düşük fizikî aktivite üzere faktörler, bedende düşük yağ oranına sahip bireylerde bile visseral yağın birikmesine münasebetiyle diyabet ve kalp hastalıkları açısından risk altında olabilir. Bu nedenle, yalnızca beden tartısına bakarak sıhhat durumu değerlendirilmemelidir.

EN YANLIŞSIZ ÖLÇÜM YÖNTEMLERİ

Bilimsel çalışmalara mevzu olmuş bu soru; visseral yağ ölçüsünü belirlemek için birkaç farklı sistem araştırılmıştır: Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG) ve Bilgisayarlı Tomografi (BT), en hakikat sonuçları veren usuller olduğu gösterilse de yüksek maliyetleri nedeni ile kullanımı sonludur. Beden bileşimini tahlil etmek için kullanılan pratik bir formül olan Düşük Frekanslı Biyoelektrik Empedansı’nın doğruluğu değişkenlik gösterebilir. Klinik pratiğimizde sık olarak uyguladığımız, Bel- Kalça Oranı ve Bel Etrafı Ölçümü kolay uygulanabilir olsa da visseral yağ oranını kesin olarak belirleyemez. Visseral Yağ İndeksi de metabolik hastalık riskini varsayım etmek için kullanılan, Beden-Kitle Indeksi’nden daha hassas ve özgül bir ölçüm aracıdır.

VİSSERAL YAĞLANMAYI AZALTMAK İÇİN TESİRLİ YÖNTEMLER

Literatürde yüksek kaliteli yayınların çıkarımlarına dayanarak şunu söyleyebilirim; visseral yağlanmayı azaltmanın en tesirli yollarının başında; düşük Glisemik İndeksli Beslenme dediğimiz rafine karbonhidratlardan, fruktoz ve işlenmiş/endüstriyel besinlerden kaçınmak ve kâfi lif alımı ile Omega3-6 yağ istikrarını müdafaayı hedefleyen beslenmenin hayata geçirilmesi olduğu bilimsel güçlü delillerle gösterilmiştir.

Aerobik idman dediğimiz haftalık 150 dk. yürüyüşlerin yanı sıra, direnç antrenmanları (kardiyo egzersizleri) için yakın vakitte gösterilmiş bir klinik çalışmanın sonucuna dayanarak da yüksek yoğunluklu intervalli idmanın, visseral yağ yakımında epeyce tesirli olduğunu ve 6 ay ve üstü müddette bu tipten idmanlara devam edildiği taktirde 15 dakikalık kısa periyodik eforun bile, bu düzeltici tesirini sürdürdüğünü söyleyebilirim.

Ayrıca, günlük hayat gerilim idaresindeki muvaffakiyetin visseral yağlanmayı azalttığı kanıtlanmıştır. Kronik gerilim, kortizol düzeylerini artırarak yağ depolamayı tetikleyebilir. Bu bakımdan, tabiat yürüyüşleri, yoga, meditasyon ve nefes idmanları üzere performanslar bu ziyanlı döngüyü kırabilir.

UYKU NİZAMI VE GERİLİM ETKİLİYOR

Ne yazık ki, yetersiz uyku bir başka visseral yağlanmada artış nedenidir; kalitesiz uyku ghrelin ve leptin hormonlarını bozarak iştahı ve yağlanmayı artırabilir. Günde 6 saatten az, 8 saatten fazla uykunun, visseral yağ birikimi ile bağlantılı olduğu kanıtlanmıştır. Bu nedenle, kâfi ve kaliteli uyku almak ve gerilim idaresi tekniklerine başvurmak, visseral yağlanmayı azaltmada faal bir yaklaşım olacaktır.

BESLENME ALIŞKANLIKLARI BEDEN YAĞ DAĞILIMINI ETKİLER

Erken yaşta edinilen beslenme alışkanlıkları, ilerleyen yıllarda beden yağ dağılımını direkt etkileyebilir. Yüksek şekerli ve işlenmiş, endüstriyel besinlerle beslenen çocuklarda, ileriki yaşlarda visseral yağlanma riskini ve ergenlik devriyle birlikte metabolik hastalık riskini artırdığı gösterilmiştir. Ayrıyeten, fizikî aktivitenin düşük olduğu bir çocukluk periyodu, yağ hücre sayısının artmasına neden olarak yetişkinlikte visseral yağlanma eğilimini artırabilir. Erken yaşlarda sağlıklı beslenme alışkanlıklarının kazandırılması, visseral yağlanmanın önlenmesinde kritik bir rol oynadığını belirtelim.

MEDİKAL TEDAVİ VE İLAÇLAR VİSSERAL YAĞLANMAYI AZALTIR MI?

Günümüzde visseral yağlanmayı direkt maksat alan spesifik bir ilaç bulunmuyor. Lakin, birtakım GLP-1 reseptör agonistleri (semaglutid, dulagutid..) ve/veya GIP agonist kombinasyonlarının (Tirzepatid) obezite tedavisinde visseral yağın azalttığı çalışmalarda gösterilmiştir. Bununla birlikte, metformin üzere insülin hassaslığını artıran ilaçların da visseral yağlanma üzerinde olumlu tesirleri olduğu gözlemlenmiştir. Son vakitlerin tanınan bir husus haline gelen beslenme diet tiplerinden; Intermittent Fasting (IF) diyeti sonrasında (akşam saatlerinden sabah saatlerine kadar yapıldığında) kalori kısıtlandığında yağ kütlesi üzerinde azaltıcı tesiri olduğu kanıtlanmıştır. Yeni bir bilimsel ispat seviyesi yüksek çalışma ise; Lactobacillus plantarum desteğinin (probiotik/prebiotik) kilo kaybı ve visseral yağlanmanın düşüşüne katkı sağlayabileceğini göstermiştir. Bu tedavilerin, ilgili doktor önerisiyle ve beslenme sistemiyle birlikte uygulanması gerektiğinin de yeri gelmişken vurgulamak isterim.

DOĞRU BESLENME, SİSTEMLİ ANTRENMAN VE KALİTELİ UYKU

Visseral yağlanma, görünmeyen lakin önemli sıhhat sıkıntılarına yol açabilen bir tehdittir. Kalp hastalıkları, diyabet, hipertansiyon ve öteki metabolik hastalıklarla ilişkilendirilen bu yağ, erken teşhis ve uygun tedavi teknikleriyle denetim altına alınabilir. Visseral yağlanma, yalnızca fazla kilolu bireyleri değil olağan kilolu bireyleri de etkileyebilen bir sıhhat tehdididir. Yanlışsız beslenme, nizamlı antrenman, kaliteli uyku ve gerilim idaresi, bu tehlikeyle başa çıkmanın en tesirli yollarıdır. Unutmayın, sağlıklı bir hayat üslubu benimsemek, iç organlarınızı muhafazanın ve uzun vadede kronik hastalıklardan kaçınmanın en uygun yoludur!