Kolesterol tedavisinde yeni devir: Bireye özel yaklaşımlar ön planda

Son periyotta ülkemizde genç yaşta yaşanan kalp krizi olayları, kolesterol yüksekliği ve tedavi sistemlerini tekrar gündeme taşıdı. Altınbaş Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Kısmı Lideri Prof. Dr. Özlem Esen, kolesterol tedavisinde şahsileştirilmiş yaklaşımın değerine vurgu yaptı.

Prof. Dr. Esen, kolesterolün beden için hayati ehemmiyet taşıyan bir yapı taşı olduğunu, fakat yüksek düzeylerinin damar sertliği ve kalp-damar hastalıklarına yer hazırladığını belirtti. LDL (kötü kolesterol) düzeyinin yüksekliğinin bilhassa kalp krizi, inme ve ani vefat riskini artırdığını söz etti.

“Kolesterol düşürücü ilaçlar, damar sertliğine bağlı olayları, yani kalp krizi, inme ve mevt oranlarını %25 oranında azaltmaktadır. Bu tedavilerin aktifliği bilimsel olarak kanıtlanmıştır,” diyen Prof. Dr. Esen, kişiselleştirilmiş tedavi yaklaşımlarının altını çizdi.

Türkiye’deki durum ve ailevi kolesterol yüksekliği

Türkiye’de kolesterol yüksekliğinin sıklıkla hareketsizlik ve obezite ile birleştiğini söyleyen Prof. Dr. Esen, ailevi hiperkolesteroleminin daha yaygın olduğunu lisana getirdi. “Bu durumdaki bireylerin kalp krizi riski sağlıklı bireylere nazaran yaklaşık 20 kat daha yüksektir,” diyen Esen, LDL düzeyinin yüksek olduğu durumlarda erken teşhisin hayati değer taşıdığını vurguladı. Türkiye üzere yüksek riskli ülkelerde yaşayan bireylerin, düşük riskli ülkelerde yaşayanlara nazaran daha fazla dikkat etmesi gerektiğini belirtti.

Her ülkede risk farklı

Kolesterol değerlendirmesinde artık kan örneklerinin aç karnına alınmasının gereksiz olduğunu belirten Prof. Dr. Özlem Esen, tedavide ferdi ve toplumsal risk haritalarının kıymetine dikkat çekti. Esen, “Sadece çok yüksek trigliserit pahası olan hastaların kan örneği aç olarak alınması gerekiyor,” dedi.

Ayrıca, herkesin hayatında bir defa Lipoprotein a (Lpa) seviyesini ölçtürmesinin kıymetini vurgulayan Esen, son gelişmelerle birlikte hedeflenen kolesterol bedellerinin ve ilaç dozlarının ferdî risklere nazaran belirlendiğini tabir etti. Esen, bu noktada ülkeler ortası farklılıkların değer kazandığını belirtti ve örnekler verdi: “Ülkelere özel toplumsal kalp hastalığı risk haritaları tedavide belirleyici oluyor. Örneğin, Belçika, Danimarka ve Fransa düşük riskli ülkeler ortasında yer alırken, Türkiye, Macaristan, Polonya ve Hırvatistan yüksek riskli ülkeler olarak bedellendiriliyor. Tıpkı yaşta, tıpkı kolesterol ve tansiyon bedellerine sahip iki erkek bireyin, Danimarka ve Türkiye’deki risk düzeyleri farklılık gösteriyor. Bunun yanı sıra, kalp krizi geçirmiş, diyabet yahut böbrek hastalığı olan bireyler, çok yüksek risk kümesine giriyor.”

Yeni tedavi devri ve psikososyal etkenler

Artık herkes için tıpkı tedavinin uygulandığı devrin geride kaldığını söz eden Esen, bireylerin toplumsal izolasyonu ve psikososyal gerilim durumlarının dahi tedavi planlamasında gözönüne alınması gerektiğini belirtti. Kolesterol bedellerini riskli kılan değerli bir kavramın, bireyin toplumsal hayatı olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Esen, şu bilgileri paylaştı:

“Bir kişinin toplumsal olarak ne kadar izole olduğu yahut psikososyal gerilim altında olup olmadığı, kolesterol riskini etkileyen fakat sayısal olarak ölçülmesi sıkıntı faktörler ortasında yer alıyor. Bu durumlar, detaylı görüşmelerle tespit edilebiliyor. Ayrıyeten eşlik eden psikiyatrik hastalıklar, migren ya da bağışıklık sistemini etkileyen rahatsızlıkların varlığı da kesinlikle göz önünde bulundurulmalı. Her bireyin parmak izi nasıl farklıysa, kalp-damar riski ve kolesterolü de farklıdır.”

Kolesterol hakkında yanlışsız bilinen yanlışlar

Prof. Dr. Esen, kolesterolle ilgili toplumda hakikat bilinen yanlışlara da değindi 7 unsur de özetledi:

1. Sırf yediklerimizden kolesterol alırız Kolesterolün büyük bir kısmını karaciğer üretir. Beslenme, toplam kolesterol düzeyinin sırf %15-20’sine katkıda bulunur.

2. Kolesterol Yüksekliği Sadece Yaşlılarda Görülür Kolesterol yüksekliği her yaş kümesinde görülebilir. Genetik faktörler ve ömür stili genç yaşlarda da problemlere yol açabilir.

3. Kolesterol Düzeyi Yükselirse Çabucak İlaç Kullanılmalı İlaç tedavisi gerekebilir lakin sağlıklı beslenme, idman ve gerilim idaresi çoklukla birinci adımdır.

4. Kolesterol Sorunu Olanlar Yumurta Yememelidir Yumurta sarısı kolesterol içerir lakin ölçülü tüketildiğinde ziyanlı değildir. Kıymetli olan diyetin genel istikrarıdır.

5. Bitkisel Yağlar Kolesterol İçermez ve Büsbütün İnançlıdır Bitkisel yağlar trans yağlar içerebilir. Bilhassa ayçiçek yağı ve hindistancevizi yağı doğal olsa da kalp sıhhati açısından risk oluşturabilir.

6. Kolesterol Düşürülürse Kalp Hastalıkları Riski Ortadan Kalkar Kolesterol düzeylerini düşürmek riski azaltır lakin sigara, yüksek tansiyon ve genetik faktörler üzere öteki etkenler de göz önünde bulundurulmalıdır.

7.Kolesterol Ölçümü Yalnızca Aç Karnına Yapılır Çağdaş yollarla toplam kolesterol ve LDL ölçümleri için açlık koşul değildir. Bu, sırf trigliserit düzeyi yüksek olan bireyler için gereklidir.

Kolesterol düşürücü ilaçların faydaları

Kolesterol düşürücü ilaçların kullanımını “kalp krizine karşı emniyet kemeri” olarak tanımlayan Prof. Dr. Esen, bu ilaçların kalp krizi riskini azalttığını, felçten koruduğunu ve hayat kalitesini artırdığını tabir etti. “Sağlık bir bütündür,” diyen Esen, ilaç tedavisinin sağlıklı beslenme ve tertipli antrenmanla desteklenmesi gerektiğini belirterek, herkesin ferdî özellikleri doğrultusunda tedavi edilmesinin değerini vurguladı.

Yan tesirleri ve dikkat edilmesi gerekenler

Her ilaçta olduğu üzere, kolesterol düşürücü ilaçların da yan tesirleri olabileceğine dikkat çeken Esen, “Kas ağrıları, karaciğer enzimlerinde yükselme ve nadiren de olsa kan şekerinde artış bu ilaçların bilinen yan tesirlerindendir. Bu nedenle, kolesterol düşürücü ilaçların kullanımı doktor kontrolünde olmalı ve sistemli takip gerektirir. Hastayı bütün taraflarıyla inceleyip ele alan bir doktor tarafından söylenmesi tabii en gerçek yaklaşım olacaktır.” diye konuştu.