Kene – kırım-kongo kanamalı ateşi hastalığı – kene ısırığı

Son senelerde daha sıkça dinlenmeye başlayan, bahar-yaz yarıyıllarında çoğalış gösteren ve ağırlıklı olarak keneler aracılığıyla bulaşan virütik bir hastalıktır. İlk olarak 1944 senesinde Kırım’da, sonra …

Son senelerde daha sıkça dinlenmeye başlayan, bahar-yaz yarıyıllarında çoğalış gösteren ve ağırlıklı olarak keneler aracılığıyla bulaşan virütik bir hastalıktır. İlk olarak 1944 senesinde Kırım’da, sonra 1956 senesinde Kongo’da belirlenmiş ve sonra aynı hastalık olduğu anlaşılmıştır.

Keneler, kan emerek beslendikleri için hemen tüm yabani ve evcil hayvanların inek, koyun, köpek, kemiriciler, yerde beslenen kuşlar vb. üzerinde bulunabilir ve bu hayvanlardan insana geçebilirler. Ayrıca, çalılık ve yeşil, yüksek otlu alanlarda bulunan keneler, beslenmek için doğrudan insanlara da geçip ısırabilirler. Bu sebeple daha çok kırsal bölgelerde ve hayvancılıkla uğraşan bireylerde görülmekle beraber kentsel alanlardaki uygun civarlarda da bulunabilirler.

Virüs ile bulaşmış keneler, kan emişini bitirdikten sonra dağılırken bir akışkan salgılarlar. Virüs genellikle bu akışkan ile bulaşır. Kan emdikleri ve virüsü bulaştırdıkları tüm canlılar hastalanabilir fakat hastalık genellikle hayvanlarda hafif ve belirtisiz izler. Bu sebeple daha az görülmekle beraber hasta hayvanların salgıları ve kanları aracılığıyla da hastalık bulaşabilir.

Kenelerin kan emişi genellikle uzun bir süreçtir. Sinekler gibi hemen sokup kısa zamanda kan emişini vazgeçmezler. Kan emmeye başlayan kene, ağız kısmındaki hortumunu cilt içine sokar ve doyuncaya kadar çıkartmaz. Bu hortum, geri çıkışı yasaklamak için çıkıntılar kapsadığından kolay çıkmaz. Bu sebeple keneyi çıkartmak için zorlamamak gerekir. Çok zorlandığında akışkanı erken salgılayıp virüsü bulaştırabilir veya boru kısmı koparak cilt içinde kalabilir. Ayrıca, zorlama kenenin patlayarak enfekte akışkan ve kanının cildimizdeki çiziklerden ya da gözümüze atlayarak bulaşmasına yol açabilir. Bu sebeple bedene yapışkan kene görüldüğünde bir cımbızla ağız kısmından yakalanarak usulca sağa-sola oynatılıp bir vida gibi çıkartılmaya çalışmalı ya da bir sağlık müessesesine müracaat etilerek çıkartılması sağlanmalıdır.

Hastalık oluşması ve belirtileri:
Hastalık genellikle kene ısırığı ile virüsün bulaşmasından 1-3 gün sonra ortaya çıkar. Bu vakit en fazla 9 güne kadar uzayabilir. Hasta hayvanın kan ve beden akışkanları bulaşmış ise bu vaziyette hastalığın ortaya çıkışı 13 güne kadar uzayabilmektedir.

Ateş, kırıklık, baş ağrısı, halsizlik, fazla duyarlılık, kol, bacak ve sırtta şiddetli ağrı ve besbelli iştahsızlık belirtileri ile başlar. Bazen kusma, karın ağrısı ve ishal olabilir.
İlk günlerde surat ve göğüste ufak cilt altı kanamaları, gözlerde kızarıklık, gövde, kol ve bacaklarda bir yere çarpmış gibi cilt altı kanamalar oluşabilir.
Burun kanaması, kanlı kusma, kanlı dışkılama, kanlı idrar görülebilir. Vajinal kanamaya da tesadüfülebilir.
Ağır olgularda hepatit, karaciğer, böbrek, akciğer yetmezlikleri oluşabilir.

Rehabilitasyon: Öteki çoğu virüs hastalıklarında olduğu gibi bu hastalığın da doğrudan bir rehabilitasyonu ve tesirli bir ilacı olmayıp daha çok destek rehabilitasyonu ve belirtileri gidermeye müteveccih rehabilitasyonlar ve bazı antivirütik ilaçlar uygulanmaktadır.
Erken yarıyılda başlanılan destek rehabilitasyon daha zaferli netice vermektedir. Geç başlanılan rehabilitasyon ve ağır izleyebilen hastalık öldürücü olabilmektedir.
Hastalığa karşı aşı çalışması yürütülmekle beraber henüz gözetici bir aşı geliştirilememiştir.

Korunma:
Hastalık, kenelerin sokması sonrası salgıladıkları akışkanla, kenelerin çıkartılırken ezilmesi neticeyi çıkan akışkan ve kanıyla veya kene sokması neticeyi virüsü alıp hastalanmış hayvanların kan ve salgıları ile bulaşabilmektedir. Bu sebeple:
Çayır ve yerleşimlerde yerleşik keneler kan emerek beslenirler. Hayvanları kenelerden uzak tutarak kenelerin dağılmaları yasaklanmalıdır.

Yeşil ve piknik alanlarına gidildiğinde su kenarları, otlaklar, çalılık ve yüksek otlu alanlar uzun elbiseler giymeli, bacakları sarihte vazgeçmemeli, paçalar çorap içine konulup kenenin bedene erişmesi güçleştirilmelidir. Dönüşte tüm beden hakimiyet edilip yapışkan kene olup olmadığına bakılmalıdır.

Yeşil alanlara giderken böcek kaçırıcı akışkan ve jeller cilde sürülebilir veya kıyafetlere emdirilebilir. Bu maddelerin az da olsa sağlık
mahzurları olduğu dikkate alınmalıdır. Hayvan besliyorsanız hayvanlarınızı gezdirirken onlara da bu akışkanlardan sürebilirsiniz.
Bedene yapışkan kene tespit edildiğinde keneyi çıkartmak için fazla zorlamamalı, ulus arasında yaygın olduğu biçimiyle sigara veya kibritle yakma, kenenin üzerine kolonya, içki veya öteki kimyevi maddeler uygulanmamalıdır. Bu maddeler kenenin daha erken düzeyde kusmasına ve enfekte akışkanı bedenimize salgılamasına neden olabilir.

Bedene yapışkan kene tespit edildiğinde eldiven takarak ve bir cımbız ile kene bedene yapışkan ağız kısmından yakalanarak usulca sağa-sola sallanarak bir vida gibi çıkartılmalı veya bir sağlık müessesesine müracaat etilerek çıkartılması sağlanmalıdır.
Hasta şahıslar ile temasta beden akışkanları aracılığıyla bulaşma olabileceği unutulmamalıdır.

Artık piknik yapmak da tehlikeli hale geldi.
Kenelerle karşılaşmamanız dileğiyle,

Dr. Murat FIRAT
Ulus Sıhhati Uzmanı