Sarsıntı çocuklara nasıl anlatılır? Uzman Psikolog Sümeyye Üstün anlatıyor

23 Nisan Çarşamba günü İstanbul’da gerçekleşen sarsıntı sonrası milyonlarca çocuk ve yetişkin bu durumdan etkilendi. Bazıları dert, endişe ve panik hislerini daha şiddetli yaşadı. Kimi çocuk ise duruma mana vermekte zorlandı ve bariz duygusal yansılar verdi. Çocukların dertlerini gidermek ismine Uzman Psikolog Sümeyye Üstün, depremin çocuklara nasıl anlatılacağını ve itimat hissinin temellerini anlattı.

Ülkemizi yasa boğan 6 Şubat sarsıntısının üstünden daha çok da vakit geçmeden yaşanan bu olayda, misal bir durumun oluşabileceği korkusu birçokları için dayanılması güç bir boyuta ulaştı.

TEMEL İNANÇ DUYGUSU

Deprem, temel itimat ve dünyanın adil olduğuna dair temel inancı sarsan kıymetli bir olaydır. Temel inanç duygusu, birinci doğumumuzdan itibaren annemizle olan ilgimizle gelişen ve hayatımızı şekillendiren asli bir histir. Bu temel inanç hissiyle birlikte dünyanın adil olduğuna dair bir inanç geliştiririz.

Başımıza gelenleri adil bir formda karşılayabilmek için hayat uzunluğu bu itimada muhtaçlık duyarız. Bu tıpkı bir binanın temeline emsal. Tabana inşaat yapılabilmesi için temelin güçlü olması kaidedir. Bu taban sarsıldığında üzerine inşa edilmiş her şey sarsılır ve hatta yıkılabilir.

Gerçeklikte bir doğal afetin gerçekleşmesi de tıpkı bunun üzere sarsıcı ve yıkıcı tesir yapabilir. Çocuklar kelam konusu olduğunda ise durum biraz daha hassaslaşabilir. Zira çocuklar itimat ve adalet duygusu geliştirmek için yetişkinlere gereksinim duyarlar. Bu hislerin eksildiği yerde ise baş etme sistemleri devreye girer.

Şanslıyız ki, bu türlü olumsuz hislerle baş edebilmek için yapabileceklerimiz vardır.

NE YAŞADIĞIMIZI BİLMEK KORKUYU AZALTIR

Dürüst olmak en kıymetli mevzudur. Ne yaşadığımızı bilmek korkuyu azaltır. Zelzele bir tabiat olayıdır ve üzerinde bir denetimimiz yoktur.

Öte yandan zelzelenin gerçekleşebileceğini, bunun olağan olduğunu ve sarsıntının neden olduğunu çocuklara anlatabiliriz. Böylelikle zihinde oluşan boşluklar ve anlamsızlıklar tamamlanır ve telaş azalır.

Anaokulu seviyesindeki çocuklara zelzelesi anlatmak:

Anaokulu seviyesindeki küçük çocuklara somut benzetmeler, oyunlar ve animasyonlar aracılığıyla anlatmak daha uygun kavramalarını sağlar. Örneğin vakit zaman yerin sıkışabileceği ve nefes almaya gereksinim duyabileceği söylenebilir. Yer nefes verdiğinde biraz sallantının olabileceği söylenebilir. Bu korkutucu olsa da ziyan görmemek için alabileceğimiz tedbirler olduğu söylenmelidir.

İlkokul ve ortaokul seviyesindeki çocuklara zelzelesi anlatmak:

İlkokul, ortaokul seviyesi üzere daha büyük çocuklar ise daha bilimsel açıklamaları anlayabilir ve bunlara gereksinim duyarlar. Onlara fay sınırlarını, yer hareketlerini ve bunların oluşma sebeplerini bilimsel olarak görsellerle anlatabilirsiniz.

ÇOCUKLARINIZLA SARSINTI İÇİN AKSİYON PLANLARI OLUŞTURUN

Bir sarsıntı çantası hazırlamak, çök-kapan-tutun konumu almak, inançlı alanın neresi olduğu, kaçış planları, vb. yapılmalıdır. Böylelikle ani bir sallantıda küçük çocuklar da yetişkinler de ne yapacaklarını bilir ve nispeten daha sakin kalabilirler.

ÇOCUKLARINIZI OLUMSUZ MEDYA HABERLERİNDEN UZAK TUTUN

Çocuklarınızı medyadaki sarsıntı ve tesirleri ile ilgili olumsuz görsel ve anlatılara maruz bırakmayın. Bu demek değildir ki çocukları olabileceklere kör yetiştirelim. Ancak her şeyin fazlası travmatik tesir oluşturur. Çocukların kaygılarının büyümesine değil, sarsıntının neden olduğuna ve ne yapacaklarını bilmeye gereksinimi vardır.

RUTİNLER OLUŞTURUN

Hayat sarsıldığında ve ani olaylarda temel inanç hissinin sarsıldığını söylemiştik. Bu hissin yine kazanılması için rutinleri devam ettirmek epeyce kıymetlidir.

Çocukların okula gitmesi, sabah tıpkı saatte kahvaltı yapılması, oyun saatleri, meyve saatleri yahut öbür çocuklarla/komşularla bir ortaya gelmek üzere devam eden rutinler itimat hissinin yine oluşmasına yardımcı olacaktır.

DUYGULARIN TABİR EDİLMESİ VE YATIŞTIRILMASI İÇİN FIRSATLAR TANIYIN

Çocuklarınızla muhtaçlık duyduğu her vakit bu olaylar ve hisler üzerine sohbet edin. Çocuklar bu hususları konuşmak istediğinde endişe ve korkularının büyüyeceğinden tasa edip konuşmamayı tercih edebiliriz. Lakin bu yanlışsız değildir.

Aksine, muhtaçlık duyulduğunda yapılan konuşmalar yatıştırıcı tesire sahiptir. Kimi çocuk ne olduğunu bilmek, manalandırmak ve hislerini düzenleyebilmek için tekrar tekrar sorular sorabilir ve konuşmaya gereksinim duyabilir. Bu olağandır ve çocukların konuşma gereksinimi giderilmelidir.

Bununla birlikte birtakım çocuklar sarsıntı temalı oyun oynayabilir. Oyun, hislerin sözü ve yatışması için gerekli bir aktivitedir. Çocuklar kendi kendine bir oyun başlattıysa bu oyunlar desteklenmelidir, yetişkinler de bu oyunlara katılabilirler. Su aktiviteleri, çamur, kil üzere gereçler de olumsuz hisleri yatıştıran güçlü materyallerdir. Bu türlü etkinliklerle çocuklarınızı destekleyebilirsiniz.

AFETLE İLGİLİ ÇOCUKLARA SÖYLENMEMESİ GEREKEN ŞEYLER:

• “Korkulacak bir şey yok”
• “Bir şey olmadı ki”
• “Abartma”
• “Ağlayacak bir şey yok”
• Vb.

Bir şey oldu. Ve birçok insan etkilendi. Bunu yok saymak ve küçümsemek yerine hassas hislere anlayışla yaklaşmak gerekir. Hisler anlaşıldığı vakit yatışır, yok sayıldığında değil.

Psikolojik Danışman Sümeyye Üstün