Klinik Psikologdan: Kardeş kıskançlığıyla sağlıklı başa çıkmanın yolları

Eve yeni bir bebek geldiğinde büyük çocukta kıskançlık duygusu çok sık görülür. Klinik Psikolog Sümeyye Üstün, “Bu devirde çocuğun hislerini anlamak ve eşit sevgi göstermek çok önemlidir” dedi. İşte uzman isimden kardeş kıskançlığı ile sağlıklı başa çıkmanın yolları..

Eve yeni bir bebek geldiğinde büyük çocuğun yeni gelen kardeşini kıskanması sık sık görülen ve gelişimsel açıdan olağan bir histir. Bir vakte kadar anne babanın sevgisinin merkezinde olan çocuk, bu sevginin paylaşılmasını bir cins kayıp olarak tecrübeler. Bu durum Adler tarafından “tahtını yitiren kral” olarak tanımlanır. Büyük çocuk, sevginin ve ilginin tek merkezi iken artık tacını bir sonraki çocukla paylaşmak zorunda kalır. Bu yeni durum başlangıçta çocuk için nasıl yöneteceğini bilmediği bir telaş oluşturabilir.

Anne babalar vakit zaman bu kıskançlık durumunu nasıl yöneteceği konusunda baş karışıklığı yaşayabilirler. “Büyük çocuğun kıskançlık duygusu görmezden mi gelinmelidir?”, yoksa “Küçük çocuk büyük çocuk da oradayken sevilmemeli midir?”, “İkisinin de anne babanın eşit derecede gözdesi olduğu duygusu nasıl verilebilir?” gibi sorular birçok ebeveynin zihninden geçen sorular olabilmektedir.

OLASI KARDEŞ KISKANÇLIĞI TEPKİLERİ

– Anneye yapışma,

– Alt ıslatmaya başlama,

– Bebeksi konuşma ve bebeksi davranışlar,

– Yarış haline bürünme,

– Okulda zorlanma,

– İçe kapanma, sessizlik yahut öfke,

– Oyunlarında kıskaçlık yahut rekabet temaları sürece, vb.

Çocuklar yaşlarına yahut içinde bulundukları şartlara nazaran bu yansılardan birini yahut birkaçını gösterebilirler. Bu noktada duruma nazaran farklı ebeveyn takviyeleri sağlanabilir. Çocuğun rutinlerinin mümkün olduğunca korunması ise her yaş iş yapılması gereken değerli bir dayanaktır. Bunun haricinde, anneye yapışma yahut bebeksi tutumlara dönme üzere reaksiyonlar gösteren küçük bir çocuk, ebeveyniyle daha fazla temas kurmaya muhtaçlık duyabilir. Yahut yarış haline bürünerek daha rekabetçi reaksiyonlar gösteren bir çocuğun güçlü tarafları desteklenerek ufak sorumluluklar verilebilir.

ANNE VE BABALAR “YA ONU KISKANIRSA” TELAŞINDAN UZAK DURMALIDIR 

Bu süreçte birtakım anne babalar, şimdi daha hamilelik devrindeyken dahi “Ya onu kıskanırsa…” gibi yüksek seviye bir dert yaşayabilirler. O denli ki, bu yeni haberin büyük çocuğa nasıl verileceği, onun muhtemel yansıları, vs. o denli büyük bir korku uyandırır ki, anne babalar bunu yapmaktan çekinebilirler. Bu mevzuda en kıymetli şey, anne babanın sakin ve kendinden emin olması, çocuğa yeni durumun hayatlarında kimi şeyleri değiştirecek olmasıyla birlikte mevcut sevgi ve inancın eksilmeyeceği hissini vermesidir. Çocuklara en sade ve en somut formda açıklama yapılmalıdır. Çocukların sorularına net ve kolay karşılıklar verilmelidir. Böylelikle çocuklar yeni kardeşten ötürü korku yaşasalar ve kıskansalar dahi gittikçe “Bu sanırım o kadar da berbat bir şey değil” duygusu yerleşir.

KISKANÇLIK DUYGUSU SUÇLULUK HİSSİNİ DA BERABERİNDE GETİRİR 

Bir çocuğun kardeşi olduğunda büyük çocuk, onu bir yandan merak eder ve severken bir yandan da ilgiyi aldığı için ona karşı öfke ve saldırgan hisler taşır. Bu durum çocuk için çatışmalı ve karmaşık bir histir. Sevdiği birine karşı öfke ve saldırganlık üzere makûs hisler da besliyor olması hatalı hissettirir. Çocuk “Bazen onun üzülmesini istiyorum. Sanki ben berbat biri miyim?” gibi niyetlerle suçluluk hissini tabir edebilir, etmese de bunu içinde yaşayabilir.

Böyle bir durumda ebeveyn, her iki hissin da kabul edilebilir olduğunu çocuğa göstermelidir. Sevdiğimiz bir beşere karşı öfke de duyabiliriz. Öfke duymamız berbat biri olduğumuz manasına gelmez. Bu türlü bir durumda çocuğun tecrübesini ona yansıtmak ağır hislerin yatışmasına yardımcı olur. Örneğin ebeveynler, “Kardeşinle daima ilgilendiğim için sevgim sana yetmezmiş üzere geliyor, bu yüzden onun gitmesini istiyorsun” veya “Kardeşine vurdun zira onu daha çok sevdiğimizi düşündün” gibi yansıtmalarla çocuğun gerçek tecrübesine karşı hassas davranabilirler.

KARDEŞ KISKANÇLIĞINDA ANNE BABANIN DİKKAT ETMESİ GEREKENLER 

– Çocuğun hissini isimlendirin ve ona yansıtın. Örneğin, “Kardeşinin ilgi görmesine üzülüyorsun.” Ancak bunu yaparken hisleri yargılamaktan

kaçının. Örneğin kardeşine olan ilgiye üzülmenin yanlış bir şey olduğunu ima etmek yahut hissettirmek üzere.

– Büyük çocuğa özel vakit ayırmayı ve rutinlerini sürdürmeyi ihmal etmeyin.

–  Çok idealize etmeyin. Örneğin, “Sen artık abi/abla oldun, kıskanmak yok” üzere cümleler baskı oluşturur.

– Yeni bebeği “rakip” konumuna koymayın. Örneğin, “O küçük olduğu için anlamıyor/yapamıyor. Sana daha çok gereksinimim var.”

– İki kardeşin birer rakip yerine bir takım olduğu öğretilmelidir.

– Yeni bebeğin bakımıyla ilgili sorumluluk vermek yahut yardım talep etmekte ısrarcı yahut baskıcı olmayın.

PROFESYONEL TAKVİYE ALMAYI İHMAL ETMEYİN

Kardeş kıskançlığı süreksiz bir durumdan fazla duygusal bir uyumlanma sürecidir. Kardeş kıskançlığında yaşanan kırılmalar, çocukların gerçek hayata hazırlanması için çok değerlidir. Hayatta her istediklerinin olmayacağını, tüm ilginin merkezi olamayacaklarını, hayatta diğerlerinin da var olduğunu ve onların da farklı farklı muhtaçlıklarının olabileceğine dair önemli uyumlanma örüntüleri geliştirirler. Bu periyot sancılı olmakla birlikte hayli değerli duygusal çıktıları da beraberinde getirmesi bakımından kıymetli bir süreçtir. Bununla birlikte, süreci yönetirken baş etmekte zorlandığınız yerlerde profesyonel takviye almayı ihmal etmeyin.

Klinik Psikolog Sümeyye Üstün