Çocuklara mevt nasıl anlatılır? Uzmanından gündemdeki sorulara karşılık

Gassal dizisinin son vakitlerde tanınan olmasıyla vefatın çocuklara nasıl anlatılacağı daha fazla merak edilir oldu. Ruhsal Danışman Sümeyye Üstün, mevtin çocuklara nasıl anlatılması gerektiğiyle ilgili ayrıntıları bilgileri açıkladı.

HABERE İLİŞKİN GÖRÜNTÜ İÇİN TIKLAYIN İZLE

TRT’nin dijital platformu Doğal’ın yeni yepyeni dizisi “Gassal”, öyküsü ve etkileyici oyuncu performansıyla izleyicilerin beğenisini kazandı. Tabii’de yayınlanan Gassal dizisini YouTube’da 5,7 milyon kişi izledi. Başrolünde Ahmet Kural’ın yer aldığı dizide 3 çocuklu yakın arkadaşının vefat etmesi milyonları göz yaşlarına boğdu.

Ölüm, kayıp ve yas üzere ağır mevzular yetişkinler için bile konuşması ve yaşaması güç mevzular olabilmektedir. Hal böyleyken vefat çocuklara nasıl anlatılır? Bir yakını öldüğünde yahut vefat döşeğinde olduğunda çocuğa nasıl davranılır? Üzere sorular da insanların merak ettiği sorular olabilmektedir. Bu yazıda mevt, kayıp ve yas konusunu çocuklara nasıl anlatılacağı pedagojik açıdan söz edilmektedir.

Her mevt zordur. Herkesin acısı da kendine nazarandır. Vefat ve kayıp vakitlerinde herkesin kendi yasıyla ilgilenmesi değerlidir. Cenaze konutlarında yaşanan ağır duygusal atmosfer kimi durumlarda hayli zorlayıcı olur. Yas tutma biçimi her kültürde ve konutta tıpkı olmaz. Kimi cenazelerde ağlamalara, ağıt yakmalara, acıma halindeki bakışlara, yüklenen çaresizlik hissine, arbedelere, kaosa, vb. rastlanır. Bu türlü olduğunda kayıptan çok çok öteki hisler da hususa dahil olur. Mevt ve yasta en değerli şey çocuğun korunmasıdır. Bu korunma, çocuğun kayıp harici diğer hisler yüklenmesine mani olmak formunda olmalıdır.

Çocuklara Yas Sürecinde Söylenmemesi Gereken Şeyler:

• • “Yazık, yavrucak artık kimsesiz kaldı.”
• • “Şimdi ona kim bakacak.”
• • “Kuş oldu. Gökyüzünde bizi izliyor.”
• • “Çok güzel bir insandı. Şu an cennette, çok hoş bir yerde.”
• • “Bizi görüyor. Daima bizimle.”
• • “Bir gün buluşacağız.”
• • “Toprak oldu.”
• • “Uyudu.” vb. cümleler söylenmemelidir.

Çocuk beyni soyut yapılanmayı kaldırmaz. Bu tipten söylenen cümleler her ne kadar yeterli niyetlerle söylenmiş olsa da, çaresizlik, paranoya, uykuya dalmayı reddetme, çeşitli endişeler, kabuslar, vb. üzere davranışsal ve duygusal sıkıntılara yol açabilir.

ÖLÜM ÇOCUĞA NASIL ANLATILIR?

Bu mevzuda çocuğun ve ailenin kim olduğu, çocuğun yaşı, ailenin kültürü, vefatın gerçekleşme sebebi üzere bahisler belirleyicidir. Öte yandan, birtakım genel geçer unsurlar vardır ki bunlara uyulması gerekir.

• Dürüstlük ve Açıklık: 

Dürüst olmak değerlidir. Mevt vardır ve bu gizlenmemelidir.

• Basit Sözler Kullanmak ve Az Konuşmak: 

Ölüm anlatılırken çok konuşulmaz ve gereksiz ayrıntılar verilmez. Örneğin, “Deden öldü. Artık bizimle olmayacak. Ben buradayım, senin yanındayım. Bazen onu çok özleyebilirsin. Ben konuşmak için buradayım.” üzere kısa, net ve nötr bir bilgi kafidir.

• “Ölüm” Sözünü Kullanmak:

Çocuklara vefatın anlatılmasında “ölüm”  kelimesinin kullanılması değerlidir. Daha yumuşak söz etmeye çalışılmamalıdır.

• Ölüm Haberini İnançlı Bir Ortamda Vermek:

Çocuğa vefat haberini verirken, sakin ve inançlı bir ortam seçilmelidir. Çocuğun kendini inançta hissetmesi, bu tıp haberlerin hakikat bir formda algılanması için epey kıymetlidir.

• Ölüm Haberinin Sevdiği Biri Tarafından Verilmesi:

Ölüm haberi çocuğun sevdiği bir yakını tarafından verilmelidir. Rehber öğretmen, terapist, imam, komşu üzere şahıslar bu iş için hakikat adres değildir.

Bununla birlikte, vefat haberini hissini âlâ denetim edebilen kişi vermelidir. Kendisi sıkıntı ayakta duran biri, çocuğu kapsayamayacaktır.

• Çocukları Yas Ortamından Korumak:

Yas tutmak her kültürde ve ailede farklı yaşanır. Lakin yas konutunda çok fazla his vardır. Çocuk yas meskeninde fazla tutulmamalıdır. Çocuğun yas meskenine dair karmaşık hisler geliştirmemesi ve başkalarının hissinin bulaşmaması için değerlidir.

ÇOCUK CENAZEYE GÖTÜRÜLÜR MÜ?

Bu soru bağlamla epeyce ilgilidir. Hangi cenaze? Kim götürecek? Yas nasıl tutuluyor? Nasıl bir cenaze merasimi var? Çocuk nasıl bir çocuk? Aile nasıl bir aile? üzere soruların karşılığına nazaran değişir.

Ancak, 7 yaşından evvel çocukların cenazeye gitmemesi daha düzgündür. Lakin birtakım kültürlerde cenazeye gitmek bir ritüeldir ve doğaldır. Olağan, sakin, nötr bir halde gerçekleşiyorsa ve çocuk da gitmeyi istiyorsa, 5-6 yaşında da gidebilir. Tekrar de 7 yaş öncesi çocuğu cenazeye götürmek önerilmez.10 yaş ve sonrasında ise cenazeye gidip gitmemek çocuğun kararı olmalıdır.

ÇOCUĞUN MÜMKÜN YAS REAKSİYONLARI NEDİR?

Çocuklar vefat ve kayıp ile başa çıkarken farklı reaksiyonlar verebilirler. Bu yansılar, çocuğun duygusal sıhhatini etkileyebilir ve şu formda kendini gösterebilir:

• Oyun oynamaya dönme: Çocuklar yas sürecinde, oyunla duygusal rahatlama sağlamak isteyebilirler.
• Hiçbir şey olmamış üzere davranma: Kimi çocuklar, mevt gerçeğini kabul etmekte zorlanarak bu durumu göz gerisi edebilir.
• Sık sık soru sorma: Çocuklar, mevtle ilgili merak ettikleri soruları sormaktan çekinmeyebilirler.
• Hırçınlık ve öfke: Çocuklar, mevt karşısında hırçınlaşabilir ve duygusal patlamalar yaşayabilir.
• Okula gitmeyi reddetme ya da yemek yememe: Yas sürecinde iştah kaybı ya da okuldan uzak durma üzere reaksiyonlar ortaya çıkabilir.

Bunlar, çocuğun olağan yas tepkileridir ve çocuğun ruhsal takviye alması, bu duygusal zorlukları aşmasına yardımcı olabilir.

Çocukların Yas Süreci ve Vefatla Başa Çıkabilmesi İçin Dayanak Önerileri

Çocuklar için vefat, karmaşık ve güç bir olgudur. Lakin gerçek bir biçimde anlatıldığında, çocukların yas sürecini sağlıklı bir formda geçirmelerine yardımcı olunabilir. Aileler, çocukların duygusal muhtaçlıklarını göz önünde bulundurarak onlara yanlışsız bilgiyi ve takviyesi sunmalıdır. Ayrıyeten, çocuğun yaşına uygun yas yansıları gösterdiği gözlemlendiğinde, profesyonel bir psikolog veya terapist desteği almak yararlı olabilir.

Psikolojik Danışman
Sümeyye Üstün